اندازه همیشه عنصر فیزیکی مهمی از اثر هنری بوده است. در دهه های اخیر، اهمیت این عنصر تعیین کننده تر شده است.
هنرمندان با انتخاب اندازه حسی را بر می انگیزانند، همچون نماد، معنایی را منتقل می کنند، رویکردی را برجسته می کنند، به تئوری هایی ارجاع می دهند و بعضی حتی جهان بینی ویژه ای را بیان می کنند.
اندازه، به عنوان نشانه ای مؤثر همچون موضوع و تکنیک دلالت گر می شود.
هنرمندانی با غول آسا کردن اندازه‌ی آثارشان، در پی شگفت زده کردن مخاطب، تاثیر حسی سهمگین، همسویی با فضاهای عظیم، استفاده از تکنولوژی پیچیده و هزینه های گزاف هستند. آنها بییندگان زیادی را در پیش آثارشان تصور می کنند.
در برابر، هنرمندانی به خلق آثار کوچک روی آورده اند. برای این هنرمندان، وجه تامل و پرسش برانگیز بودن اثر، رابطه نزدیک و یک به یک بیننده و اثر، استقلال از نهادها، فضای صمیمی، در دسترس بودن (فیزیکی و مالی)، نگاه های متواضعانه، دموکراتیک و … اهمیت بیشتری دارد.
نگارخانه آریا با نمایشگاه سالانه تابلوهای کوچک در پی آن است نشان دهد ارزش هنری آثار را لزوما اندازه بزرگ تعیین نمی کند.
نمایشگاه تابلوهای کوچک، نگاهی دیگر به اندازه در اثر هنری
آریا شکوهی اقبال، بنیان‌گذار و مدیر مسئول نگارخانه و آموزشگاه آریا، می‌گوید: نمایشگاه تابلوهای کوچک
در نگارخانه آریا رویداد تازه‌ای نیست.این هشتمین دوره از نمایشگاه تابلوهای کوچک در این نگارخانه است.
از او می‌پرسم که شروع این جریان از کجا آغاز شد؟
قبل از سال ۱۳۹۰ جریانی به راه افتاده بود که به هنرمندان تاکید می‌شد، نقاشی‌هایشان حتماً باید در اندازه بزرگ اجرا شود. به همین دلیل، بسیاری از هنرمندان با دلخوری به نگارخانه می‌آمدند و از این که به دلیل کوچک بودن اندازه آثارشان برای گرفتن وقت نمایشگاه از برخی نگارخانه‌ها دچار مشکل شده‌اند، ناراضی بودند. من خیلی به این موضوع فکر کردم و چون خودم هم نقاش هستم و موضوع نقاشی برایم اهمیت دارد، هیچ وقت تصور نمی‌کردم یک اثر هنری قرار است بر اساس اندازه‌اش قضاوت شود. به نظر من، عنصر مهم برای ارزش‌گذاری بر یک اثر هنری، موفقیت هنرمند در ارائه بهترین ترکیب بین ایده‌ای که دارد و ابزارش است.
در واقع، اندازه هم نوعی ابزار تعریف می‌شود. ممکن است هنرمند فکر کند اثری که می‌خواهد اجرا کند، باید ۳ متر در ۵ متر باشد تا بتواند بهترین بیان را منعکس کند و یا این که اثرش را در اندازه‌ی یک سکه انجام دهد و باز هم اگر آن اثر هنری بیان کافی را داشته باشد هنرمند موفق بوده است. یکی دیگر از دلایل درگیری ذهنی من این بود که در آن دوران حراج‌های هنری در امارات گسترش پیدا کرده بود و به نظر می‌رسید که حراج‌ها بر روی اندازه بزرگ اثر هنری تمرکز دارند و این موضوع در واقع به شکلی مد شده بود و این مد آسیب می‌رساند.
ایده نمایشگاه تابلوهای کوچک چطور به فکرتان رسید؟
در سال ۱۳۸۹ ایمیلی از یک نگارخانه در آمریکا برایم رسید که از من دعوت کرده بود در نمایشگاهی شرکت کنم که در آن آثاری با اندازه‌های کوچک‌تر از ۱۵ سانتیمتر به نمایش درمی‌آمد. در آن ایمیل اعلام شده بود که حدود ۲۰ سال است هر سال این نمایشگاه تکرار می‌شود. آن شب انگار دریچه‌ای جدید به رویم باز شد. از فردای آن روز با نازیلا مقدم، مدیر داخلی نگارخانه، روی این ایده کار کردیم و در سال ۱۳۹۰ اولین نمایشگاه تابلوهای کوچک برگزار شد.
اولین بار کار چطور پیش رفت؟
در آن زمان، تجربه‌ای نداشتیم و با توجه به زمان کوتاه، فکر نمی‌کردیم استقبال زیادی از این فراخوان شود. حدود یک هفته برای تحویل، انتخاب و نصب آثار زمان گذاشتیم. در کمال ناباوری، ظرف مدت کوتاهی، نگارخانه شماره ۲ ما که امروز با نام «سرداب آریا» شناخته می‌شود، پر از آثار هنری شد. باورمان نمی‌شد کوه تابلوهای پیش رویمان واقعی است. مهلتی که گذاشته بودیم تمام شده بود و قرار بود کارها را انتخاب کنیم، اما پشت سر هم آثار به دستمان می‌رسید. مدام به ما تلفن می‌زدند و یا به نگارخانه مراجعه می‌کردند، به صورتی که مجبور شدیم در نگارخانه را ببندیم و زنگ در و تلفن را قطع کنیم. البته به همین دلیل تعداد زیادی نامه‌های نامهربانانه پشت در برای ما گذاشتند، اما چاره‌ای نبود چون سه روز به افتتاحیه مانده بود و ما هنوز آثار را انتخاب نکرده بودیم.
در این زمان کوتاه، آثار را چطور انتخاب کردید؟
چند میز وسط گالری گذاشتیم و شروع کردیم به انتخاب آثار. هنرمندانی مثل محمدعلی جعفری برای تحویل آثارشان که آمدند، دیدند ما غرق در انبوهی از تابلو هستیم. آقای جعفری آثار خودشان را تحویل دادند و ایستادند با ما به انتخاب آثار. بهرنگ صمدزادگان آن روز کلاسش را در آموزشگاه تعطیل کرد و برای انتخاب آثار به کمک ما آمد. خیلی از هنرمندان وقتی برای تحویل آثارشان می‌آمدند و موقعیت ما را می‌دیدند، همکاری می‌کردند که اگر همکاری آنها نبود، برگزاری نمایشگاه اول امکان‌پذیر نمی‌شد. علی قهرمانی، نقاش و مرمتگر، گفت «من نمی‌توانم در انتخاب آثار کمک کنم، اما می‌توانم در دسته‌بندی آثار همراهی کنم.» به این شکل همه با هم همکاری کردیم و نمایشگاه درخشانی برگزار شد.
سطح آثار چگونه بودند؟
یک روز قبل از افتتاحیه بود که دیدیم واقعاً آثار درجه یکی به دستمان رسیده و تصمیم گرفتیم یک دیوار را «دیوار حراج» نام‌گذاری کنیم و آثار هنرمندان با سابقه را روی آن دیوار گذاشتیم. به طور مثال، محمد ابراهیم جعفری، آیدین آغداشلو و خیلی از هنرمندان دیگر آثارشان بر روی آن دیوار نصب شد.
دیوار حراج را چطور مدیریت کردید؟
کلاً قیمت آثار آن نمایشگاه را تا ۱۰۰ هزار تومان در نظر گرفتیم، البته به جز دیوار حراج که قیمت آثار از ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شد و بعد، در ازای هر درخواست، یک لیبل در کنار آن اثر گذاشته و به ازای هر لیبل قرمز، ۵۰ هزار تومان به قیمت آن اضافه می‌شد. بعد از پایان نمایشگاه، یک روز را برای حراج نهایی آثار «دیوار حراج» در نظر گرفتیم که اتفاق جذابی از کار درآمد و قیمت‌ها به شکل معقولی بالا رفت. در نمایشگاه اول، بیش از ۳۰۰ اثر نقاشی فروختیم که در آن دوران و البته همین روزها هم اتفاق عجیبی است.
بعد از نمایشگاه اول چه شد؟
ما این جریان را ادامه دادیم و امروز هشتمین دوره تابلوهای کوچک را برگزار می‌کنیم. فقط یک بار در دوران کووید، مجبور شدیم نمایشگاه را به صورت آنلاین برگزار کنیم و آن هم بسیار نمایشگاه موفقی بود. دو سال بعد از قرنطینه که فعالیت‌های نگارخانه‌ها دوباره شروع شدند، نگارخانه آریا با همکاری خانه زیبان تابلوهای کوچک را در مجتمع تجاری حیاط سبز در خیابان پاسداران برگزار کرد. خانه زیبان که همواره علاقه ویژه‌ای به جریان‌های هنری دارد، به دنبال آن بود که با همکاری نگارخانه آریا نشان دهد چگونه آثار هنری در چیدمان یک خانه می‌توانند به زیبایی فضای داخلی کمک کنند.
شرایط افرادی که در این نمایشگاه شرکت کرده بودند یا شرکت می‌کنند چیست؟
شرایط خاصی وجود ندارد، تنها اینکه اثر هنری از نظر بیان محتوا و تکنیک باید هماهنگ باشند. یک زمان هم شاید تصمیم بگیریم از آثار یک هنرمند کاری را به نمایش در نیاوریم و این در هر نمایشگاهی پیش می‌آید که این تصمیم ممکن است به سطح آن اثر بستگی داشته باشد. تلاش‌مان این است که در این نمایشگاه تا حد امکان سلیقه‌ای کار نکنیم تا بتوانیم همه جور دیدگاه، تکنیک و سلیقه‌ای را پوشش دهیم.
چه کسانی در انتخاب آثار به شما کمک می‌کنند؟
ما برای انتخاب آثار مشاورانی را در کنار خود داریم. همانطور که گفتم، در نمایشگاه اول، تعداد زیادی هنرمند به ما کمک کردند. به طور مشخص، معمولاً من و مدیر نگارخانه آثار را می‌بینیم ولی حتماً بعد از انتخاب اولیه آثار، با چند هنرمند که در این موضوع سلایق شخصی خود را دخالت نمی‌دهند، مشورت می‌کنیم. بنابراین این پروسه مدتی طول می‌کشد.
از نظر شما دستاورد نمایشگاه تابلوهای کوچک چه بود؟
مهم‌ترین دستاورد نمایشگاه تابلوهای کوچک این بود که ما توانستیم به خریدار یا به هنرمند بقبولانیم که برای انتخاب یا خرید، اندازه یک اثر ممکن است معیار اصلی نباشد و یک اثر با اندازه کوچک الزاماً ارزشش از اثری که در اندازه بزرگ اجرا شده، کمتر نیست. اتفاق دیگر، تعداد زیاد فروش تابلو در این نمایشگاه است. اصولاً امکان خرید تابلو در این نمایشگاه بیشتر است.
آیا پایین بودن قیمت‌ها در فروش کار تاثیر دارد؟
بله، تاثیر بسیاری در فروش آثار دارد. در این نمایشگاه، طبیعتاً ما می‌توانیم خریداران بیشتری را وارد چرخه خرید و فروش آثار هنری بکنیم.
آیا نگارخانه دیگری هم با این عنوان در ایران نمایشگاهی برگزار کرده است؟
قبل از اینکه ما تابلوهای کوچک را برگزار کنیم، هیچ نگارخانه‌ای این کار را انجام نداده بود، اما بعد از برگزاری نمایشگاه اول، نگارخانه‌های بسیاری با این سیاست نمایشگاه‌هایی برگزار کردند.
مریم رحیمی، مدیر داخلی نگارخانه آریا، از چالش‌ها و فرآیندهای پیچیده برگزاری نمایشگاه تابلوهای کوچک می‌گوید. او به تجربه خود از همراهی با این نمایشگاه از دوره ششم اشاره می‌کند؛ دوره‌ای که به دلیل شیوع کووید-۱۹، نمایشگاه به صورت آنلاین برگزار شد و با موفقیت همراه بود.
در دوره هشتم، فراخوان این نمایشگاه از طریق اینستاگرام منتشر شد و حدود ۱۴۰۰ نفر از هنرمندان در این فراخوان شرکت کردند.
هنرمندان تصاویر آثار خود را از طریق گوگل درایو بارگذاری کرده و عکس‌ها بصورت پوشه هایی جداگانه با نام هنرمند آرشیو و ذخیره شد. انتخاب آثار در سه مرحله انجام شد و نهایتاً ۱۲۰ نفر از هنرمندان برگزیده شدند. پس از انتخاب اولیه، از دوستان خواهش شد برای بررسی نهایی آثار را به صورت حضوری ارائه دهند تا برای چیدمان نهایی بررسی شوند.
پس از انتخاب آثار برای نمایشگاه، قیمت‌گذاری با توافق هنرمندان انجام شد. وی از مشکلاتی همچون هماهنگی و اطلاع رسانی، آرشیو دقیق آثار، دسته‌بندی اطلاعات، دریافت آثار و تبلیغات یاد می‌کند. تبلیغات بیشتر از طریق اینستاگرام نگارخانه و صفحات شخصی هنرمندان انجام می‌شود.
این نمایشگاه بدون موضوع خاصی برگزار شده و هنرمندان با سبک‌های مختلف در آن شرکت می‌کنند.
هرچند بررسی آثار حدود ۱۴۰۰ شرکت کننده در فراخوان و انتخاب بیش از ۱۲۰ هنرمند کاری بسیار دشوار است، اما این تنها بخشی از مسیر است. پس از این مراحل، باید نزدیک به ۵۰۰ اثر را روی دیوار نصب کرد. این مسئولیت بر عهده یوسف ملک محمدی، گنجینه‌دار موزه امام علی و کارشناس عکاسی است که نزدیک به ۱۵ سال است در نصب آثار هنری در نمایشگاه‌های گالری آریا همکاری می‌کند. او به چند پرسش در مورد نحوه کار خود پاسخ داده است:
ارتفاع نصب آثار بر دیوار را چطور محاسبه می‌کنید؟
اصولاً در نصب استاندارد، میانه اثر باید در ارتفاعی بین ۱۵۰ تا ۱۵۵ سانتیمتر از کف قرار گیرد. برای پوسترها، ارتفاع وسط پوستر از کف باید حدود ۱۶۰ سانتیمتر باشد. این اندازه‌ها در فضاهایی با سقف‌های بلند یا استاندارد قابل اجرا هستند. اما گاهی شرایط به ما اجازه رعایت همه استانداردها را نمی‌دهد. مثلاً در مواردی که پارکینگ‌ها به گالری تبدیل شده‌اند و سقف کوتاهی دارند، باید آثار را به روش‌های دیگری نصب کرد.
نصب صدها اثر بر دیوار در نمایشگاه تابلوهای کوچک چگونه انجام می‌شود؟
در این مورد، کار بسیار پیچیده است. ابتدا باید چیدمان تقریبی برای هر دیوار را که در نظر داریم، روی زمین به همان مقیاس اجرا کنیم و جای تقریبی آثار را روی زمین مشخص کنیم. به این فرآیند “مدلینگ” یا “چیدمان زمینی” گفته می‌شود. سپس با استفاده از تراز و مداد، جای آثار را روی دیوار مشخص و اندازه‌گیری کرده و پس از آن، نصب می‌کنیم. پیشتر برای تراز از نخ استفاده می‌کردیم، اما امروزه این کار با تراز لیزری انجام می‌شود.
آیا آثار پس از اندازه‌گیری و تراز به‌صورت ردیف پشت هم نصب می‌شوند؟
خیر، در نمایشگاه‌های معمولی می‌توان در نصب آثار ایده‌پردازی کرد و دستمان بازتر است. اما حتی در نمایشگاه تابلوهای کوچک با تعداد زیادی اثر، باید بخش‌هایی از دیوار را خالی گذاشت تا چشم بین آثار فرصت استراحت داشته باشد. به همین دلیل است که در برخی نقاط دیوار فضاهای خالی مشاهده می‌شود.
چه کسی درباره نحوه نصب و چیدمان آثار تصمیم می‌گیرد؟ این کار بیشتر توسط خانم اقبال و خانم مریم رحیمی انجام می‌شود. آنها ترتیب آثار را مشخص می‌کنند و گاهی حتی هنگام نصب، اثری را از نمایشگاه حذف می‌کنند.
آناهیتا عناصری، از همکاران قدیمی گالری و آموزشگاه آریا که بیش از ۲۰ سال سابقه همکاری با این مجموعه را دارد، در حال حاضر مدیر اجرایی آموزشگاه آریا است. این آموزشگاه از سال ۱۳۸۱ فعالیت خود را آغاز کرده است. خانم آناهیتا عناصری به چند پرسش در این زمینه پاسخ داده است:
آموزشگاه آریا چگونه فعالیت خود را آغاز کرد؟
آموزشگاه آریا در سال ۱۳۸۱ با ۱۰۴ هنرجو شروع به کار کرد و از همان ابتدا با استقبال بسیار گسترده‌ای روبه‌رو شد.
با شروع فعالیت آموزشگاه، اساتیدی با ما همکاری کردند که تا به امروز در کنار این مجموعه و هنرجویان به فعالیت خود ادامه داده‌اند. با استقبال هنرجویان و اساتید، دامنه فعالیت آموزشگاه به تدریج گسترش یافت و عناوین متعددی به دوره‌های آموزشی اضافه شد.
معیار محتوای درس‌هایی که ارائه می‌شود چیست؟
از همان ابتدا و تا به امروز، ما تلاش کرده‌ایم از آموزش رسمی و محدودیت‌های آن فاصله گرفته و تجربه‌ی آموزش آلترناتیو را گسترش دهیم. شاید همین ویژگی یکی از دلایل استقبال از دوره‌های آموزشی ما باشد. در این مدت، با همکاری اساتید توانسته‌ایم دوره‌های متعددی با کیفیت بالا برگزار کنیم. می‌توان گفت در تمام سال‌های فعالیت آموزشگاه، دوره‌هایی که به هنرهای تجسمی مربوط می‌شوند، همراه با کلاس‌های خلاقانه در این زمینه برگزار شده است.
هنرجویان آموزشگاه آریا اغلب از چه طیفی هستند؟
هنرجویان ما از طیف‌های مختلفی تشکیل می‌شوند؛ از دانشجویان کارشناسی ارشد و کارشناسی رشته‌های هنر، به‌ویژه رشته‌های تجسمی، تا افرادی که پیش از ورود به آموزشگاه هیچ‌گونه مطالعه هنری نداشته‌اند. همچنین، دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر که به مباحث هنری علاقه‌مند هستند، در کلاس‌های ما شرکت می‌کنند.
عناوین و محتوای درس‌ها چگونه انتخاب می‌شوند؟
آموزشگاه بر اساس یک مسیر فکری مشخص پیش می‌رود و در صورت لزوم، با همفکری اساتید مسیر و محتوای درس‌ها را تعیین می‌کنیم. از سوی دیگر، اساتید نیز با توجه به شناختی که در این مدت از مجموعه به دست آورده‌اند، خود عناوین و محتواهایی را به ما پیشنهاد می‌دهند که پس از بررسی، در صورت تطابق با سیاست‌های مجموعه، به مواد درسی اضافه می‌شوند. ما بازخورد هنرجویان را از طریق گوگل فرم یا گفتگوهای حضوری دریافت می‌کنیم و در پایان دوره‌ها تلاش می‌کنیم از انتظارات و نظرات هنرجویان مطلع شویم.
در حال حاضر فعالیت آموزشگاه چگونه است؟
در حال حاضر، دوره‌های متعددی در حال برگزاری یا ثبت‌نام هستند. اساتید مختلفی در این کلاس‌ها تدریس می‌کنند، از جمله: حمید سوری، بهرنگ صمدزادگان، مهران مهاجر، محمد حسین عماد، سیامک دل‌زنده، سودابه مظفری، کیمیا رهگذار، حسین راستی، مرجان فروغی، روح‌الله شمسی‌زاده، نسیم پوریافر، الهام پوریامهر، رامیار منوچهرزاده، سینا برومندی، فاطمه رادپور، کاوه کاظمی، حمید کشمیرشکن، ساله شریفی، نرگس حریریان، شهرام انتخابی و دیگر اساتید محترم.
Persian 
English